Johannes Gutenberg Kimdir?
Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg ( 1400– 3 Şubat 1468), mekanik hareketli tip matbaası ile baskıyı Avrupa’ya tanıtan bir Alman mucit, matbaacı, yayıncı ve kuyumcuydu. Çalışmaları Avrupa’da Matbaa Devrimi’ni başlattı ve insanlık tarihinin modern dönemini başlatan ikinci binyılın bir kilometre taşı olarak kabul ediliyor. Rönesans, Reformasyon, Aydınlanma Çağı ve Bilimsel Devrim’in gelişmesinde ve aynı zamanda modern bilgiye dayalı ekonominin maddi temelinin atılmasında ve öğrenmenin kitlelere yayılmasında kilit bir rol oynadı.
Dünyada hareketli tip kullanan ilk kişi olmasa da,1439’da Gutenberg bunu yapan ilk Avrupalı oldu. Baskıya yaptığı birçok katkı şunları içerir: hareketli tip seri üretim için bir işlemin icadı; kitap basımı için yağ bazlı mürekkep kullanımı;ayarlanabilir kalıplar; mekanik hareketli tip; ve dönemin tarımsal vidalı preslerine benzer bir ahşap matbaa kullanımı. Onun gerçekten çığır açan buluşu, bu unsurların basılı kitapların seri üretimine izin veren ve hem matbaacılar hem de okuyucular için ekonomik olarak uygun olan pratik bir sistemde birleştirilmesiydi. Gutenberg’in tip yapma yönteminin geleneksel olarak bir tip metal alaşımı ve döküm tipi için bir el kalıbı içerdiği kabul edilir. Alaşım, daha hızlı ve daha ekonomik döküm için nispeten düşük bir sıcaklıkta eriyen, iyi dökülen ve dayanıklı bir tip oluşturan kurşun, kalay ve antimon karışımıydı.
Matbaa Baskısının Yayılması
Hareketli yazı tipinin kullanılması, Avrupa’da kitap üretiminin mevcut yöntemi olan el yazması el yazmasında ve tahta baskıda belirgin bir gelişme oldu ve Avrupa kitap yapımında devrim yarattı. Gutenberg’in baskı teknolojisi Avrupa’ya ve daha sonra dünyaya hızla yayıldı. Başlıca eseri olan Gutenberg İncili (42 satırlı İncil olarak da bilinir), İncil’in ilk basılı versiyonuydu ve yüksek estetik ve teknik kalitesiyle beğeni topladı. Rönesans Avrupa’sında, mekanik hareketli tip baskının gelişi, toplumun yapısını kalıcı olarak değiştiren kitle iletişim çağını başlattı. Nispeten sınırsız bilgi dolaşımı -devrimci fikirler de dahil olmak üzere- sınırları aştı, Reformasyon’da kitleleri ele geçirdi ve siyasi ve dini otoritelerin gücünü tehdit etti; okuryazarlıktaki keskin artış, okuryazar seçkinlerin eğitim ve öğrenim üzerindeki tekelini kırdı ve ortaya çıkan orta sınıfı destekledi. Avrupa genelinde, halkının artan kültürel öz-farkındalığı, ön-milliyetçiliğin yükselişine yol açtı; bu, Avrupa yerel dillerinin yaygınlaşmasıyla Latince’nin lingua franca statüsüne zarar verecek şekilde hızlandı. 19. yüzyılda, elle çalıştırılan Gutenberg tarzı baskı makinesinin buharla çalışan döner baskı makineleriyle değiştirilmesi, endüstriyel ölçekte baskıya izin verirken, Batı tarzı baskı tüm dünyada benimsendi ve modern toplu baskı için pratik olarak tek araç haline geldi. .
Gutenberg’in başarılarının büyük beğeni toplayan bir özeti birkaç kaynakta bulunur:[11] 1999’da A&E Ağı Gutenberg’i 1 numara olarak sıraladı. “Milenyum İnsanları” geri sayımında 1 numara.[12] 1997’de Time-Life dergisi Gutenberg’in buluşunu ikinci bin yılın en önemli buluşu olarak seçti.[13] Dört önde gelen ABD’li gazeteci, 1998’deki özgeçmişlerinde aynı şeyi yaparak, onun milenyumu şekillendirmedeki etkisini en üst sıralara yerleştirdi.[14] Katolik Ansiklopedisi, Gutenberg’in icadının Hıristiyanlık döneminde pratikte benzersiz bir kültürel etki yarattığını anlatır.
Matbaanın İcadı
1439 civarında, Gutenberg, Aachen hacılarına satılmak üzere cilalı metal aynalar (dini kalıntılardan kutsal ışığı yakaladığına inanılan) yaparak mali bir talihsizliğe karıştı: 1439’da şehir, İmparator Charlemagne’den gelen kalıntı koleksiyonunu sergilemeyi planlıyordu, ancak olay şiddetli bir sel nedeniyle bir yıl ertelendi ve harcanan sermaye geri ödenemedi.
En az 1444’e kadar Gutenberg Strasbourg’da, büyük olasılıkla St. Arbogast cemaatinde yaşadı. 1440’ta Strasbourg’da, gizemli bir şekilde Aventur und Kunst (işletme ve sanat) başlıklı araştırmasına dayanarak matbaanın sırrını mükemmelleştirdiği ve açığa çıkardığı söylenir. Hangi işle meşgul olduğu ya da hareketli tipten baskı ile ilgili bazı erken denemelerin orada yapılıp yapılmadığı belli değil. Bundan sonra, kayıtta dört yıllık bir boşluk var. 1448’de Mainz’e geri döndü ve kayınbiraderi Arnold Gelthus’tan büyük olasılıkla bir matbaa ya da ilgili gereçler için borç aldı. Bu tarihe kadar, Gutenberg gravür baskıya aşina olmuş olabilir; Oyun Kağıtlarının Ustası olarak bilinen bir sanatçıyla bakır işlemeler üzerinde çalıştığı iddia edilmektedir.
“Frankfurt’ta gördüğüm o harika adam hakkında bana yazılanların hepsi doğru. Mukaddes Kitapların tamamını görmedim, sadece Mukaddes Kitabın çeşitli kitaplarından birkaç soru gördüm. Yazı çok düzgün ve okunaklıydı, takip etmesi zor – lütfunuz onu çaba harcamadan ve hatta gözlüksüz okuyabilirdi.”
1450’ye gelindiğinde, matbaa faaliyetteydi ve muhtemelen orada basılacak ilk parça olan bir Alman şiiri basılmıştı. Gutenberg, zengin tefeci Johann Fust’u 800 lonca kredisi için ikna edebildi. Fust’un damadı olan Peter Schöffer de girişime katıldı. Schöffer, Paris’te bir yazar olarak çalıştı ve ilk yazı karakterlerinden bazılarını tasarladığına inanılıyor.
Gutenberg’in atölyesi, uzak bir akrabaya ait olan Humbrechthof’ta kuruldu. Gutenberg’in İncil projesini ne zaman tasarladığı belli değil, ancak bunun için Fust’tan 800 lonca daha ödünç aldı ve 1452’de çalışma başladı. Aynı zamanda, basın daha kazançlı başka metinler basıyordu. Ayrıca iki matbaanın bulunduğuna dair bazı spekülasyonlar da var: biri yaya metinleri için, diğeri İncil için. Yeni matbaanın kâr getiren girişimlerinden biri, kilise için 1454’ten 1455’e kadar belgelenen binlerce hoşgörünün basılmasıydı.
1455’te Gutenberg, Gutenberg İncili olarak bilinen 42 satırlık İncil’i tamamladı. Çoğu kağıda ve bazıları parşömen üzerine olmak üzere yaklaşık 180 kopya basıldı.